Van de vele weggebruikers die op de N239 de rotonde bij Opperdoes passeren, zullen weinigen erbij stilstaan dat zich onder het asfalt resten van het middeleeuwse Almersdorp verschuilen. Eeuwen geleden verdween de nederzetting grotendeels in de zee, waarna het langzaam wegsloop uit de collectieve herinnering. Als het aan Stichting Historisch Opperdoes ligt, komt er spoedig een heropleving: met hulp van donateurs en sponsors wil zij op de rotonde een monument van een kerkje plaatsen. Een mooi initiatief dat nieuwsgierig maakt naar de geschiedenis van Almersdorp.
Helaas is daar echter weinig van bekend. De oudste vermelding dateert uit 1310, als ‘Almerdorp’ opduikt in een handvest van de Hollandse graaf Willem III. Het dorp was toen vermoedelijk groter dan het naastgelegen ‘Doese’: ca. 23 om 16 huishoudens in 1335. Een jaar eerder was West-Friesland getroffen door de Sint-Clemensvloed, waarna men besloot tot de aanleg van een inlaagdijk tussen Medemblik en Barsingerhorn. Die dijk lag vanaf de kust ruim 2 á 4 kilometer landinwaarts. De meeste huizen van Almersdorp stonden op het buitendijkse voorland dat rond 1450 grotendeels door het zeewater was opgeslokt. Diverse dijkdoorbraken noopten in de vroege 16e eeuw tot een nieuwe inlaagdijk, waarvan de huidige Omringdijk grotendeels de route volgt.
In 1514 registreerde het gewest Holland in ‘Upperdoes’ 28 haardsteden ‘mit een huys te Almerdorp’. Dat duidt erop dat beide dorpen bestuurlijk al als één werden beschouwd, ondanks dat er toen nog wel een aparte kerk of kapel overeind stond. Die is immers te zien op de beroemde kaart van Jacob van Deventer uit ca. 1560. Uit latere tekeningen is op te maken dat nog ‘twee off drie cleyne huyskens’ de tand des tijds wisten te doorstaan. Bekend is de tekening van Cornelis Pronk uit 1730 waarop een paar woningen staan, alsook een opslagschuur voor het dijkonderhoud. De sloophamer trof dat magazijn in 1931 omdat het plaats moest maken voor het toenemende wegverkeer.
Almersdorp leek bijna vergeten toen loonwerkers in de late jaren ’60 bij graafwerk rond de brug op tal van botresten van het voormalige kerkhof stuitten. Een uitgebreid archeologisch onderzoek volgde in 2015 vanwege de aanpassing van het kruispunt. Naast skeletten trof men ook kloostermoppen aan van de kerk die rond 1335 moet zijn herbouwd op de plek van de huidige rotonde. Overblijfselen van de twaalfde-eeuwse kerk van vóór de grote overstroming liggen vermoedelijk onder de dijk, aan de oostkant van het ‘gat’ richting de vuilstort. Het blijft de vraag welke andere geheimen momenteel rusten onder de intensief gebruikte grond. Maar Almersdorp zal met de ophanden zijnde komst van het kerkmonument weer een waardig nieuw heden krijgen.
Bronnen (beknopt): NH Arch. Publ., ‘Van het voorland verdwenen’, p. 7-39; 171-183; De Bruin, ‘Atlantis in de Zuiderzee?’; Boon, WF Oud & Nieuw 58, p. 88-94; Afb: St. Hist. Opp.; Geheugen v. NL; NH Archief.
